Strona główna Parafia Mogiła Dzieje parafii w Mogile Patronat nad parafią w Mogile
Patronat nad parafią w Mogile
Zabytkowy portal w kościele św. Bartłomieja Apostoła w Krakowie-Mogile.Dokumenty parafialne nic nie wspominają kto był fundatorem i inicjatorem założenia parafii św. Bartłomieja Ap. i pierwszego kościołka pod wezwaniem tegoż świętego w Mogile. Inwentarz kościoła farnego z 1791 r. świadczy, iż ówczesny pleban mogilski, Benedykt Trzebiński nie znal początków istnienia parafii mogilskiej. Jednak według dokumentów kościół i parafia istniały jaszcze przed przybyciem Cystersów do Mogiły. Jan Długosz w księdze uposażeń biskupstwa krakowskiego w XV wieku pisze, że Cystersi po przybyciu do Mogiły na początku drugiego dziesięciolecia XIII wieku mieli jako uposażenie otrzymać już. istniejący kościół farny. Wówczas Ivo Odrowąż, biskup krakowski przeniósł opiekę duszpasterską tej parafii na ręce plebana parafii w Pleszowie, ponieważ Cystersi nie mieli wówczas uprawnień do posług duszpasterskich w parafii mogilskiej. W 1266 r. biskup krakowski Prandota przekazał administrację nad parafią mogilską Cystersom, ale bez prawa udzielania sakramentów chrztu i małżeństwa, które nadal zatrzymał pleban pleszowski.

Prawo do udzielania tych sakramentów Cystersi uzyskali w 1442 r., kiedy biskup krakowski Zbigniew Oleśnicki powierzył mnichom duszpasterstwo w Mogile bez żadnego ograniczenia. Pozwolenie to ponowił biskup Tomasz Strzempiński w 1456 r. Wówczas proboszcz pleszowski, Świętosław sprzeciwił się tej decyzji i za po5rednictwem biskupa Tomasza Strzempińskiego odwołał się do Rzymu. W l 460 r. papież Pius Il ostatecznie rozstrzygnął spór między Cystersami, a proboszczem parafii pleszowskiej o prawo do udzielania sakramentów w parafii mogilskiej na korzyść Cystersów. Nie wiemy jak wyglądał pierwotny kościół farny w Mogile. Nosił wezwanie św. Bartłomieja Ap. I był wykonany z drewna. W połowie XV wieku był w opłakanym stanie technicznym i groził zawaleniem się. W drugiej połowie XV w. opat mogilski, Piotr Hirszberg wybudował od fundamentów nowy kościół farny pw. Św. Bartłomieja Ap. Jeden z dokumentów klasztornych wspomina, że w maju 1474 r. rzeźniczka krakowska, Małgorzata Lube (Zuge?) podpisała umowę, ze zezwoleniem jej synów, Piotra i Pawła z Mogiły, że część ze swoich dóbr przekaże na potrzeby budowy kościoła w Mogile.

Parafia w Mogile mogła powstać na przełomie XII i XIII wieku., ponieważ w tym czasie kształtuje się na ziemiach polskich pozamiejska sieć parafialna. W ciągu historii istnienia parafii mogilskiej do 1791 r. należały do niej następujące wioski: Pleszów, Ubysławice, Brzegi, Ostrów, Dąbie, Przewóz, rybitwy, i część wsi Łęg. Teoria o tym, że tuż przed przybyciem Cystersów istniał tu ośrodek kultów pogańskich, czasami wiązany z kopcem Wandy, nie ma uzasadnienia w źródłach, jednak pewne formy dawnych tradycji pogańskich z pewnością jeszcze istniały tutaj. Osadzenie Cystersów w Mogile miało wiele przyczyn, m. in. praca duszpasterska wśród parafian i podniesienie gospodarki tego rejonu.

Zasięg terytorialny parafii zmieniał się w ciągu wieków i w miarę zagęszczania się sieci parafialnej, odłączano od parafii mogilskiej kolejne wioski, z których tworzono nowe parafie. Najpierw zostały wyłączone z parafii św. Bartłomieja wioski: Pleszów, Ubysławice, Brzegi i Ostrów. Wieś Dąbie odpadła między 1440 r. a 1791 r. W 1772 r. w wyniku I rozbioru Rzeczpospolitej Austria zajęła ziemie polskie położone na północ do linii rzek Wisły i Sanu. Wioski Rybitwy i Przewóz znalazły się wówczas w obrębie zaboru austriackiego i rozporządzeniem cesarskim zostały w 1782 r. wyłączone z parafii mogilskiej. Po 1791 r. w obrębie parafii pozostały Czyżyny, Mogiła i część Łęgu.

Wioska Łęg od średniowiecza należała do parafii św. Mikołaja koło Krakowa. W dokumentach średniowiecznych określano tę wioskę terminem łacińskim Lang. Jednak z upływem czasu, prawdopodobnie w wyniku pojawienia się nowych siedlisk w obrębie Łęgu i rozwoju terytorialnego w kierunku wschodnim, część rodzin w tej wiosce znalazła się na terytorium parafii św. Bartłomieja. Dopiero w okresie międzywojennym w XX wieku, Łęg w całości został włączony do parafii św. Bartłomieja. Cystersi administrowali parafią mogilską do 1786 r.

W dn. 27 VII 1786 r. podpisana została umowa w Warszawie między biskupstwem krakowskim a Polską Kongregacją Zakonu Cystersów, w której Cystersi zrzekli się prawa do opieki duszpasterskiej nad parafią mogilską. Umowę złożono na ręce prymasa Michała Poniatowskiego. Jako uposażenie materialne dla plebana mogilskiego, Klasztor przekazał wioski Wróżenice i Wiktorowice. Pomimo że umowa określała warunki finansowania parafii mogilskiej, w latach trzydziestych XIX wieku wybuchł spór między ówczesnym plebanem mogilskim, a Cystersami w sprawie poboru dziesięcin z gruntów klasztornych.

 

Krzysztof Rosołek

Por. "Mogilski Krzyż. Gazeta parafii św. Bartłomieja Ap." 1 (69)/2005, s. 17.